आत्मषट्कम् / निर्वाणषट्कम्

मनोबुद्ध्यहंकार चित्तानि नाहं

न च श्रोत्रजिह्वे न च घ्राणनेत्रे ।

न च व्योमभूमिर्न तेजो न वायु-

श्चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम्॥1

मनाहून आहे सदा वेगळा मी । नसे चित्त मी वा न बुद्धी कधीही

मना-बुद्धिला चालना जेच देई । असे विश्वव्यापीच चैतन्य ते मी॥ 1.1

     अहंता ममत्वासवे जोचि नांदे । वसे नित्य जो दंभ अज्ञानसंगे

नसे मी अहंकार ना दंभ तोची । असे जोचि जीवा महाक्लेशकारी॥ 1.2

नसे श्रोत्र मी वा नसे नेत्र दोन्ही । नसे नासिका मी न जिह्वा कधीही

न पृथ्वी न वायू न आकाश पाणी । न मी तेज वा पंचभूतेच कोणी॥ 1.3

कळे इंद्रियांसी न अस्तित्त्व माझे । मुनींच्याच बुद्धीमधे मी प्रकाशे

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥ 1.3

(जे चिंतन मनन करतात, ज्यांना आत्म प्रचिती आली आहे त्यांना मुनी म्हणतात)

न च प्राणसंज्ञो न वै पञ्चवायुर्

न वा सप्तधातुर्न वा  पञ्चकोष: ।

न वाक् पाणिपादौ न चोपस्थपायू

चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम् ।।2

( प्राण-  प्राणवायू अथवा प्राण, अपान, व्यान, उदान आणि समान हे पंचप्राण  ; सप्तधातु - रस, रक्त, मांस, मेद, अस्थि, मज्जा आणि शुक्र (शरीराची धारणा करतात ते धातु) ; पंचकोष - अन्नमय, प्राणमय, मनोमय, विज्ञानमय आणि आनंदमय ( आत्म्याला झाकतात म्हणून त्यांना कोष म्हणतात.) ; पाच कर्मेंद्रिये -  हात,  पाय, तोंड गुद आणि उपस्थ (उपस्थ- जननेंद्रिये )

नसे प्राण वा मी नसे पंच वायू । नसे कोष पाची न वा सप्त धातू

नसे हात,पायादि कर्मेंद्रिये मी । न जिह्वा न वाचा न वाणीस्वरूपी॥ 2.1

कळेना कधी मीच बाह्येंद्रियांसी । हृदी प्रत्यया येतसे बुद्धिने मी

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥ 2.2

न मे द्वेषरागौ न मे लोभमोहौ

मदो नैव मे नैव मात्सर्यभावः।

न धर्मो न चार्थो न कामो न मोक्ष-

श्चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम् ॥3

नसे द्वेष आसक्ति वा लोभ काही । न स्पर्शे मला गर्व वा मत्सरादि

मला आस ना धर्म वा अर्थ याची । नसे अंतरी काम नाना विकारी ॥ 3.1

नको मोक्ष-मुक्ती अपेक्षा न त्याची । असे मुक्त मी मोक्षबंधातुनीही

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥ 3.2

(धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष ह्या चारही पुरुषार्थांच्या बंधनातून आत्मा हा मुक्त असतो. तो आत्मा हे माझे खरे स्वरूप आहे.)

न पुण्यं न पापं न सौख्यं न दुःखं

न मन्त्रो न तीर्थं न वेदा न यज्ञाः।

अहं भोजनं नैव भोज्यं न भोक्ता

चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम्॥4

मला कोठले पाप वा पुण्य आता । मला सौख्य वा दुःख हे वेगळे ना

असे मन्त्रशक्तीच मी  सर्व थोर  । मला मंत्र आता कशाला हवेत ॥ 4.1

पवित्रास या तीर्थयात्रा कशास ।   समाविष्ट तीर्थेच माझ्यात देख

मला व्यापकाला न जाणेचि वेद ।  नसे वेद मी चारही ते समस्त।। 4.2

नसे यज्ञ वा यज्ञकर्ताच मीची । न यज्ञातुनी जी फळे प्राप्त होती

नसे अन्न मी वा न भोक्ता तयाचा । नसे वस्तु ती भोग ज्याचाच घ्यावा ॥ 4.3

घडाया क्रिया प्रेरणा एक मीची । जसा सूर्य साक्षी समस्ता क्रियांसी

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥ 4.4

 न मे मृत्युशङ्का न मे जातिभेदः

पिता नैव मे नैव माता न जन्म।

न बन्धुर्न मित्रं गुरुर्नैव शिष्य-

श्चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम्॥ 5

नसे जन्म त्या मृत्युची काय भीती । असे शुद्ध मी त्या मला जात नाही

पिता कोठला माय ही ना कुणीही । न जन्मे तया संभवे नाचि नाती ॥5.1

नसे आप्त कोणी न भाऊ बहीणी । गुरू ना मला शिष्यही ना कुणीही

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥ 5.2

अहं निर्विकल्पो निराकाररूपो

विभुर्व्याप्य सर्वत्र सर्वेन्द्रियाणि।

सदा मे समत्वं न मुक्तिर्न बन्ध-

श्चिदानन्दरूपः शिवोऽहं शिवोऽहम्॥6

नसे कोणता भेद माझ्या ठिकाणी । असे मीच भेदाचिया पार जाणी

भरोनी सदा सर्व विश्वात राहे । मला विश्वरूपास आकार नोहे॥

जगी चालते सर्व सत्ताच माझी । सदा सर्व स्वाधीन ही इंद्रियेही

सदा प्रत्यया एकरूपात ये मी । मला बंधने मुक्ति ना लागु होती॥

असे शुद्ध चैतन्य आनंद रूपी । असे मीच मांगल्य कल्याणरूपी॥

----------------------------------------

शके 1937 मन्मथ नाम संवत्सरे अश्विन कृ. नवमी. 4 नोव्हेंबर 2015